DİL OLMASA DÜŞÜNCE OLUR MU?

    

            Basında son zamanlarda nedense dile özen gittikçe azalmakta. Çalakalem yazmak, anlatım bozukluklarını sıkça yapmak, noktalama işaretlerini kullanmamak, kısıtlı sözcük dağarcığıyla yazmak yaygınlaşmakta. Gazetelere şöyle bir baktığımızda Türkçe kurallarına uygun yazan köşe yazarı ya da yazıcısı çok az.

 Sosyal medyada kendini eleştirenlerin dil yanlışlarını söyleyerek Türkçe dersi vermeye çalışan köşe yazıcılarından Ahmet Hakan’ın, 9 Nisan 2013 tarihli Hürriyet’teki yazısına, şöyle bir bakalım.

“Koca İstanbul’da ‘Ben bu sinemaya dedemle gitmiştim’ denilecek bir tane sinema salonu bile yokken, ‘Ben bu sinemaya babamla gitmiştim’ denilebilecek kalan tek sinema salonunu da yıkıyorlar.” Uzun bir tümceden oluşan bu paragrafta yazıcının kullandığı “denilecek, denilebilecek” sözcükleri hatalıdır. Bir eylem, yalnız bir tane edilgenlik eki alır. Eyleme iki tane edilgenlik eki getirmek yanlıştır. “- ( )n, - il” ekleri etken eylemleri edilgen yapar. Bu nedenle dil kurallarına aykırı olan “denilecek, denilebilecek” sözcükleri,  “denecek, denebilecek” biçiminde kullanılmalıydı. Yazının bütünü göz önüne alındığında benzer yanlışların çokça yapıldığı görülür.

“…kalan tek sinema salonunu da yıkıyorlar.” Burada “kalan” sözcüğü, gereksizdir; çünkü “tek” sözcüğü “kalan”ın da anlamını karşılamakta. Zaten tümcedeki “da” bağlacı, “diğer salonları yıktıkları gibi” anlamını vermekte.

Aynı tümcede “yokken” sözcüğünden sonra virgül konmuş. Ulaçlardan sonra virgül konmaz. Çünkü ulaçlar bağlama görevi yaptığından virgül (,) kullanımı gereksizdir.

Sayın Hakan, tırnak içinde yazdığı tümcelerin sonuna anlama uygun noktalama imi koymamakta. Bu yazıda tırnak içinde gösterdiği tümcelerin sonuna nokta koymalıydı.

“Aydınların, sanatçıların, şehir tarihçilerinin, ‘Emek Sineması’nı yok etmeyin, onu yok ederseniz, tarihi yok edersiniz, geleneği yok edersiniz, kültürü yok edersiniz” diye aylardır itiraz etmelerine rağmen…” Bu tümcede beş tane “yok et-” eylemi kullanılmış. İlkokul ödevlerinde bile rastlanmayacak dil yanlışı. Aynı sözcüğün art arda kullanılması ses kakışmasına neden olduğundan kulağa hoş gelmediği gibi, okuma zevkini de öldürüyor. Oysa tümceyi “Emek Sineması’nı yıkarsanız tarihi, geleneği, kültürü yok edersiniz.” biçiminde yazsaydı doğru olacaktı anlatımı.

Son yıllarda köşe yazıcılarının edindiği alışkanlıklardan biri gereksiz eksiltili tümce kullanmak. Kendilerince üç nokta ile bitirdikleri kesik tümcelerle okuru düşünmeye sevk edecekler. Zorlama bir durum bu. Yazıların bütününe bakıldığında üç noktadan başka bir yok sanki.

Köşe yazıcılarının bir başka saplantısı da neredeyse her tümceden bir paragraf yapma alışkanlığı. Tümceler tek başına anlamsız, kuru sözcük yığınları durumuna getiriliyor böylece.

Dil doğru kullanılmadığında düşünce ve duygular doğru olarak anlatılamaz. “Yazarım!” (?) ortaya çıkanların öncelikle anadillerini doğru kullanmaları gerek. Sözcük dağarcığı, sıradan insanlarınkinden fazla olmayan kişilerin dile, kültüre, düşünce yaşamına, toplumsal gelişmeye bir katkısı olabilir mi?

Dil olmadan düşünce olmaz. Düşünce olmadığında da sözcükler kuru karalamalar durumuna gelir. Bu tür bir yazım anlayışı toplumun kültürel gelişimini terse döndürür.

                                                           Adil HACIÖMEROĞLU

                                                           11 Nisan 2013