Birinci
Dünya Savaşı’nın en acıklı, en üzüntü verici öyküsüdür Doğu Karadeniz
Bölgesindeki muhacirlik. Yıllarca belleklerde capcanlı kaldı muhacirlik
anıları. Dedeler ve nineler torunlarına anlatırdı bu anıları. Anlatanlar, aynı
acıyı yaşıyormuş gibi yüreklerinde o derin acının sızısıyla hep gözyaşları
içinde, sözcükleri bir üzüntü denizinde dile getirirlerdi. Gözyaşlarına, seslerindeki
titremeye, kimi zaman gözlerinin dalıp gitmesine bakarak yüreklerindeki
yangının ne denli büyük olduğunu anlardık.
Ninem,
anlatırdı fırsat buldukça muhacirlik anılarını gözlerindeki pınar, yanaklarında
sele dönüşürdü bu sırada. Muhacirliğe çıkıldığında çok gençti. Yakınlarının
birçoğu yolda açlıktan, sayrılıktan ya da çetelerin ve düşmanın kurşunuyla
yaşamını yitirmişti. Nerdeyse çoğunun gömüldüğü yer bile belli değil. Onlara
ağlardı ninem sık sık. Ağlayarak anlattığında o acı yıkım günlerini yeniden
yaşar gibiydi.
Artvin,
Rize ve Trabzon’un işgaliyle topraklarından kopan halk, batıya doğru göç etti
türlü zorluklar ve olanaksızlıklar içinde. Arkada düşman, önde açlık, sayrılık
ve azınlıkların çeteleri vardı. Yıllarca komşuluk yaptığımız, ekmeğimizi ve
suyumuzu paylaştığımız gayrimüslimlerin çoğu çeteleşip arkadan vuruyordu Türk
halkını. Her türlü ihanetin düşmanla kol kola girdiği yıllardı savaşın sürdüğü
dönem.
Muhacirlerin
bir bölümü, iç kısımdaki dağlık ve ormanlık bölgeden göç ediyordu. Bu kişiler,
sarp yamaçları aşıp derin vadileri geçiyorlardı. Daha çok keçi yollarını
yeğliyorlardı yürümek için. Doğanın sert koşullarına yenilip toprağa düşenler
çoktu. İkinci bölüm, sahilden yürüyordu. Belki bir deniz taşıtı bulup binmek
umuduyla. Üçüncü bölüm ise bulabildikleri derme çatma deniz taşıtlarıyla göç ediyordu
batıya doğru. En çok kırılanlar, deniz yoluyla gidenler oldu. Rus savaş
gemileri, yoksul ve çaresiz insanları taşıyan deniz taşıtlarını bombalayarak
denize gömdü çoğu zaman. Sahiden yürüyenler de zaman zaman düşman gemilerinin ve
karadan yürüyen askerlerinin hedefi oldu.
Muhacirler,
aç ve susuz yürüyorlardı kilometrelerce yolu. Yürüdükleri yerlerde buldukları
kimi otlar ve yabani meyvelerle açlıklarını bastırmaya çalışıyorlardı. Gün boyu
bir lokma bir şey yemeyenler çoktu.
Deniz
kıyısından yürüyen muhacirler, Espiye’yi geçip Görele’ye doğru ilerlerken tam
da Eynesil-Kekiktepe Köyü’nün sahilinde yolları kesildi Rus askerlerince. Muhacirler,
kıyıdaki kumsalda dizildiler işgalcilerce. Ellerine kazma ve kürek verilerek
kumsalda insan boyu derinliğinde uzun bir hendek kazdırıldı. Muhacirler,
hendeğin kıyısına dizildi Rus askerlerince. Aralarında çevre köylerden olanlar
da vardı. Düşman askerleri, gözlerini kırpmadan çoğu kadın ve çocuk olan silahsız,
yorgun muhacirleri kurşuna dizdiler. Vurulan, hendeğe düştü. Çevre köylerden
birinden olan bir yurttaşımız yaylım ateşi başlayınca vurulmadan attı kendini
hendeğe. El ayak çekilince gidip köyüne haber verdi olan biteni. O gün
Karadeniz’in suları şehitlerin kanlarıyla kızıla kesti. Yıllar sonra bile bu
kumsaldan, denizden kadın saçları insan kafatasları çıktı. Muhacirlerin düşman
kurşunlarıyla kırıma uğradıkları yerin Aralık Köyü’nden denize kavuşan dereden
başlayarak Şirinali ile Durmuşlu derelerine kadar uzanan kıyı kesiminde
olduğunu Öğretmen, Merhum Fahri Şirin’den öğreniyoruz.
Kekiktepe’de
yapılan insan kıyımı üzerine halk, bir türkü yakar. Bu insan kıyımını anlatan “Trabzon’dan
çıktım başım selamet/ Çavuşlu’ya vardım koptu kıyamet” türküsüdür. Bu türküyü
her dinlediğimde içim yanıp kül olur. Karayoluyla memleketim Trabzon’a her
gidişimde ya da sıladan dönüşümde Kekiktepe’den geçerken deniz kızıla keser,
gözlerimden akan yaşa egemen olamam. Muhacirliğe gidip de dönemeyen yakınlarımı,
komşularımı, yerdeşlerimi düşünürüm. Keşke burada şehitlerimizin anısına bir
anıt yapılsa ve gelecek kuşaklar bu insanlık dışı insan kıyımını öğrenebilse...
Düşman
askerleri büyük bir utku kazanmışçasına batıya doğru yürüyüşlerini sürdürürler.
İki Rus taburu, Çavuşlu Deresi’ni sallarla geçmek yerine, yatağından yürüyerek
geçmeye başladıklarında Türk direniş çeteleri ile askerlerimiz birden ortaya
çıkar. Birden yaylım ateşi başlar. Düşman, tuzağa düşürülmüştür. Günahsız
muhacirlerin öcü alınmaktadır artık. Rus taburları, çok sayıda askerini yitirir
burada. Bunun üzerine Rus Komutan Aleksandır, Çavuşlu’nun yakılması buyruğunu
verir. Çavuşlu günler, geceler boyu yanar. Bu yangında evler, dükkânlar, ahırlar,
damlar, fındık ve buğday ambarları yanıp kül olur.
Çavuşlu
yandıktan sonra düşmanın karşısına bir kadın kahramanımız çıkar. Adı, Gülüşan Hanım’dır.
Önce halka eziyet eden çetelerle savaşır yanındaki kahramanlarla. Sonrasında arkadaşlarıyla
düşmanla çatışmaya girer ve 18 yaşındayken 18 Rus askerini tutsak eder. Bu haberi
alan bölge komutanı Trabzonlu Albay Hacı Hamdi Bey (Pirselimoğlu), çağırır
düşmanı tutsak alan kahramanları. Gülüşan’ı karşısında gören Hamdi Bey: “Bu da
askerimiz olsun, dokunmayın, dursun burada.” der. Bundan böyle Gülüşan Hanım’ın
adı Dursun Çavuş olarak kalır. Keşke doğup büyüdüğü köye ya da bir okula, önemli
bir yere bu kadın kahramanımızın adı verilse.
Trabzon’a
gidiş gelişlerde otobüsler Çavuşlu’da ekmek molası verir. Türkiye’nin en güzel
ekmeklerinden biri pişer burada. Ekmeği her aldığımda Çavuşlu’da yanan buğday
ambarları gelir gözümün önüne. Gülüşan Hanım’ı (Dursun Çavuş’u) düşünürüm saygı
içinde. Keşke bu güzel beldemizde Dursun Çavuş’un kahramanlığını anlatan bir
anıt ya da yazıt olsa... Çavuşlu Deresi’ni düşmana mezar eden kahramanlarımızla
ilgili bir bilgilendirme yapılsa…
Ninem:
“Çok çalışın hem kendiniz hem de memleketimiz için. Bir daha o kötü günleri
yaşamasın bu millet. Allah, bizi bir daha toprağımızdan koparmasın, bu millet
bir daha muhacirlik görmesin!” derdi. Bu duasını, ölünceye dek yaptı. Düşmanın
bir yandan, yoksulluk ve yoksunluğun öte yandan kendilerini nasıl çaresiz
bıraktığını anlatırdı.
Muhacirlik,
büyük acılara neden oldu. Birçok ocak sönüp gitti. Ne yazık ki bu konuda
derinlemesine araştırmalar yok! Genç kuşaklar, tarihi öğrensin ki ondan ders
alsın. Bir toplum, tarihten aldığı derslerle geleceği kurar. Bu da unutulmaya…
Adil
Hacıömeroğlu
13
Kasım 2025
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder