DÖNGEÇ

13 Mart 2021 günü doğum günümdü. Doğum günüm nedeniyle salgın önlemlerine uyarak biraz alışveriş yaptık, biraz da yürüdük mahallemizde.

Bir yıldır salgından korunmak için eve kapandığımızdan devinimsizliğin getirdiği hantallık var üstümüzde. Özellikle de Atacan (9), çok kilo aldı. Bir neden bularak onu yürütmek amacındayız. Erken yaşta sağlık sorunlarıyla karşılaşmasını istemiyoruz.

Mahallemizin yukarısında Kozyatağı’nda yol çalışması var. İş makineleri durmadan çalışmakta. Yollar, derince kazılmış. İş makineleri homurtuyla çalışmakta. Yollarda zorlukla yürünmekte.

Yolun ortasında bir kazıcı durmakta. Lastik tekerlekli değil paletli. Tam yanından geçerken Atacan’a, devasa makinenin paletini göstererek sordum: “Bunun adı ne?”

Çocuk, daha önce böylesine büyük bir kazıcı görmemiş. Paletin de ne demek olduğunu bilmiyor. Sözcüğü, daha önce işitmemiş. Soruma hiç düşünmeden yanıt verdi: “döngeç…” diyerek.

“Neden döngeç?”

“Bak, dönüyor ve dönen demir parça geçip gidiyor, onun yerine başkası geliyor.”

Yanıt, çok hoşuma gitti. Fransızca olan “palet” sözcüğü yerine Türkçe bir sözcük buldu anında.

Çocukların dil konusundaki sezgilerine ve sözcükleri işlevsel düşünmelerine bayılırım. Özellikle bu işlevselliği, eylemlerle anlatmaları çok mantıklı. Bu nedenle çocukların sözcük üretmelerini önemserim. “Dön+geç” iki eylemin bileşmesinden oluşturdu ”döngeç” sözcüğünü. Bu konuda büyüklere göre daha çabuk düşünmekteler ve daha üretken olmaktalar.

“Palet” sözcüğüne, “tırtıl” denmiş daha önce benzerliğinden ötürü. Ancak bu sözcük, sözlüklerde olmasına karşın günlük dile yerleşmemiş. Bu nedenle bundan sonra Atacan’ın “döngeç” sözcüğünü kullanacağım palet yerine. Böylece dilimizi yabancı bir sözcükten arındırarak biraz daha Türkçeleştireceğiz. Ne dersiniz?

                                                                                   Adil Hacıömeroğlu

                                                                                   14 Mart 20121