URUS KIZI

Doğu Karadeniz’de kadınlar, adları yerine doğum yerlerinin, babalarının adları ve çok az da olsa lakaplarıyla anılır. Bu durum, kadının köklerine içten bir saygının gösterilmesindendir.

Urus (Rus) Kızı’nın gerçek adını yalnızca aile üyeleri bilirdi. Geldiği kent ve geçmişine ait bilinenler çok azdı. Aslında bunları merak eden de olmazdı. Çünkü Urus Kızı çok becerikliydi. İlklerin öncüsüydü. Az da olsa eğitilmiş bir kadının neleri yapabileceğinin canlı bir örneğiydi.

Bolşevik Devrimi öncesi Doğu Karadeniz’in on parmağında on marifet olan gurbetçileri Rusya’ya çalışmaya giderlerdi. Hızarcılık, inşaat ustalığı, fırıncılık başlıca işleriydi onların. Ekmeklerini, çarlık Rusya’sının geniş coğrafyasında dişleriyle tırnaklarıyla çıkarırlardı.

Doğu Karadeniz’de çay yoktu o zaman. Osmanlı toprakları yoksuldu. Tarım, sanayi gelişmemişti. Teknoloji, henüz günlük yaşama girmemişti. Ortaçağ’ın kör karanlığında debelenen ülkenin gençleri, ekmeği gurbet ellerde aramaktaydı. Almanya’ya II. Dünya Savaşı sonrası giden işçilerimizden yıllar önce ilk gurbetçilerimiz, Rusya’ya giderlerdi çalışmaya.

Dedem ve çevre köylerden arkadaşları, I. Dünya Savaşı başlamadan önce Rusya’ya giderler ekmek paralarını çıkarmak için. Dedemin kardeşi İlyas da birliktedir onunla. Savaş başlayınca dedemin köyde ev bark sahibi iki ağabeyi Sarıkamış’a giderler savaşmaya ve şehit olurlar. Dedemler, savaş koşullarında dönemezler Türkiye’ye. Savaş’ın sonunda Bolşevik Devrimi olur. Gurbette kalmaları uzar. Bu sırada içlerinden bazıları orada gönül kaptırır Rus güzellere ve evlenirler. Çocuk sahibi olanlar olur. Bunlardan birisi de dedemin kardeşi İlyas’tır.

Bolşevik devrimcileri tüm Sovyet topraklarına egemen olup ortalık durulunca sılaya döner dedem ve arkadaşları. Kardeşi İlyas dönmez. Çünkü yerleşik bir düzen kurmuştur. Arkadaşları: Berberoğlu Tufan (Kazançlı’dan), Delimahmutoğlu Celal (Bizim köyümüz Gülderen’den), İbrahimağaoğlu Dursun (Sıraağaç’tan), Berberoğlu Dursun (Tufan Berber’in kardeşi) Türkiye’ye dönerler. Berberoğlu Tufan bir Rus kızıyla evli ve bir de çocuğu vardır. Eşini ve çocuğunu da getirir memlekete. Hıristiyan olan eşi Müslüman olur.  Zorlu bir deniz yolculuğuyla gelirler Türkiye’ye. Berberoğlu Tufan’ın ağabeyi Dursun’un asıl mesleği imamlıktır. Yolculuk sırasında gelinlerine namazda okunması gereken sureleri ezberletir.

 İşte, Berberoğlu Tufan’ın yanında Rusya’dan getirdiği eşidir Urus Kızı. O dönemde, gerçi şimdi de pek değişmemiştir, Sovyet topraklarının tümüne Rusya denirdi. Urus Kızı’nın doğup büyüdüğü yer, Azak kıyılarındaki Ukrayna’ya bağlı Mariupol kenti. Etnik kökeni Rus. Bunun hiç önemi yoktu. Asıl adı Nataşa, soyadı da Kabov’du. Köye geldiğinde adı Ayşe olur. Ama köylüler ne Nataşa’yı ne de Ayşe’yi bilirler. Ona, gelenek olduğu üzere geldiği yerin adıyla seslenirler: Urus Kızı.

Urus Kızı, eğitimli olduğundan beceriklidir. Gelin geldiği Kazançlı Köyü ve çevresinde ilk fenni ebeliği o yaptı. Ebelikte temizlik kurallarını o öğretmiştir köylerdeki alaylı kadın ebelere. Bu nedenle çevrede sağlıklı doğumlar arttı. Onunla paslı bıçak ve makasla kesilen göbek kordonları azaldı. Doğum öncesi ebenin el temizliği onunla devreye girdi..

Urus Kızı’nın en önemli becerilerinden biri de terzilikti. Köy kadınlarına düzgün giysiler dikerdi. Önce mezurayla ölçü alırdı. Giysileri prova ederek dikmesi, ilgi uyandırırdı. Onunla kadınlar daha güzelleştiler. Çünkü vücutlarına uygun giysiler giymeye başladılar.

Urus Kızı, iyi bir aşçıydı. Düğünlerde yemek pişirirdi. Onlarca kişinin önüne becerikli elleriyle hazırladığı yemeklerin gelmesini sağlardı. Toplu yemeklerin vazgeçilmez ustasıydı. Büyük kazanlarda malzemeleri ölçüsüyle koyardı. Yemeklerin tuzu da yağı da kararınca olurdu.

Çocukluğumuzda yazın meyveleri toplatırdı ninem. Üç köy ötedeki halama meyve götürmemizi isterdi. Biz de taze topladığımız meyveler. Kazançlı Köyü’nden de geçerek halamın yaşadığı Gökçeoba’ya götürürdük. Sepette ya da torbada taşıdığımız yük yorardı bizi. Urus Kızı’nın evi, yol üstündeydi. Kapısının önünden geçtiğimizi görünce bizi hemen tanırdı. Tanımasa da yanındakilere sorardı kim olduğumuzu. “Abdullah’ımın, kardeşliğimin torunları beni görmeden nereye gidiyorsunuz?” diye seslenirdi. Dedemin gurbet arkadaşı Berberoğlu Tufan’la uzun bir yolculuktan sonra gelmişti bu köye. Bu nedenle dedemi kardeşliği bilirdi. Dedem, Rusya dönüşü evlendi ve altı çocuğu yetim bırakarak bu dünyadan gencecik yaşında göçtü. Neredeyse ömrünün yarısını gurbette geçirdi. Kısacık yaşamında anne, baba, kardeş, evlat, eş acısını; onlarca sosyal olayı yaşadı. Uzun bir ömre bile sığmayacak kadar çok olayların tanığı oldu.

Ayşe Nine’nin çağrısına sessiz kalmak olanaksızdı. Biraz utangaç, biraz da çekingen bu çağrıya uyardık. Gösterdiği iskemlelere otururduk. Kaşla göz arasında sıcak mısır ekmeğinin arasına tereyağı ve peyniri koyardı. Yanına da ıhlamur çayı… Mısır ekmeğiyle ıhlamurun buharları ve kokusu birbirine karışırdı. Bu, lezzetin doruğuydu. Bir de buna Ayşe Nine’nin gözlerindeki sevgi dolu yeşil bakışlar eklenince keyfimize diyecek yoktu. Dedemin nasıl insancıl, sevgi dolu, arkadaş canlısı bir kişi olduğunu anlatırdı bize. Henüz tarihin önemini kavramadığımızdan tarihin tanığı Urus Kızı’na soru sormazdık fazlaca. Yalnızca dedemi merak ederdik. Boyunu posu, göz ve saç rengi gibi sorular sorardık ona. Canlı tarihin ciltler dolusu sayfaları önümüzde dururken biz, çocuk aklımızla yaşamımızda bir kere bile görmediğimiz, babamın bile zar zor anımsadığı dedemle ilgili fiziksel özellikleri merak ederdik.

Tereyağlı, peynirli mısır ekmeğini yiyip ıhlamur çaylarımızı içtikten sonra izin isteyip kalkardık. Yolumuz uzundu. Beklemek olmaz, yoksa geç kalırdık gideceğimiz yere. Kalkarken sepetimizden meyve vermek isterdik ona. O, kapısının önündeki ağaçları göstererek “Bakın burada var. Siz, onları halanıza götürün.” derdi.

Yola koyulurduk üç beş adım sonra arkaya dönüp baktığımızda Urus Kızı’nın yeşil bakışlarının peşimizde donup kaldığını görürdük. Kim bilir neler düşünürdü. Belki Kırım topraklarında geçen çocukluğuna ilk gençliğine düşünür dalıp giderdi. Berberoğlu Tufan Dede’yi gördüğü ve ona vurulduğu ilk günü anımsardı büyük bir olasılıkla. Eğer vurulmasıydı gönülden, bunca uzak bir diyarda geçirir miydi ömrünün büyük bölümünü? Belki de Rusya topraklarından ayrıldıkları bir tekneden son bakışı donup kalmıştı gözlerinde.

Biz, yolu oynayarak bitirirdik. Urus Kızı çoktan aramızdan ayrıldı. Şimdi o evde torunları yaşamakta. Tabi, ev de çağa uydu. Şimdi seyrek de olsa araba ile mısır ekmeği ve ıhlamur kokulu o evin önünden geçerken Ayşe Nine’nin yeşil bakışlarını ararım. Ne yazık ki o bakışları, sisli bir perdenin aralığından görür gibi olurum. Şefkat, sevgi, cömertlik dolu sesini duyarım sanki. Tarihin öneli bir tanığının anıları da onunla birlikte gitti. Ne mi kaldı geriye? İnsanlığı, fenni ebeliği, aşçılığı, terziliği… Daha ne kalsın ki?

                                       Adil Hacıömeroğlu

                                        29 Ocak 2017