GERİ ÇEKİLEN KİM?
İNSAN, MALZEME MİDİR?
BAŞBAKAN GÖKDELENLERE KARŞIYMIŞ!
YASA MI, RİCA MI?
YILLARIN YAZICISI, YAZMAYI BİLMEZSE
İNSANLIK DERSLERİ
DİL OLMASA DÜŞÜNCE OLUR MU?
8 NİSAN UTKUSU
ÂKİL Mİ, AKILLI MI, YAŞLI MI?
Nedense
son zamanlarda “adam” sözcüğünün yerine “insan” sözcüğü yeğlenmekte. Neymiş
efendim, “adam” sözcüğü erkek demekmiş, kadınları kapsamazmış.
“Adam”
sözcüğü, “Adem”den gelir. “Adem” demek, “insan” demektir. TDK Türkçe sözlüğe
baktığımızda “adam” sözcüğünün karşısında birinci anlam (temel anlam) olarak
“insan” yazmakta. Sözlüğe bakma alışkanlığı olmayan, kıt sözcük dağarcıklarıyla
kamuoyuna akıl vermeye çalışan bilgisizlerin yönlendirdiği siyasetten ne
beklenir?
“Adam”
sözcüğünü, erkeklerin tekeline veren sözde kadın hakları savunucuları,
kadınları adam ve insan olarak görmüyorlar mı? Adamlık erkeklere de kadınlara
da çok yakışmakta. Sözcüklerin anlamlarını bilmeden Türkçenin anlamsal
varsıllığını çoraklaştırmak doğru mu?
Ferit
Devellioğlu’nun Osmanlıca-Türkçe Sözlüğünde “âkil” sözcüğünün anlamı, “yiyen”
olarak açıklanmakta. Buna göre “âkil insanlar”, “yiyen insanlar” anlamına
gelmekte. Acaba bu listedeki insanlar neyi yiyecekler? AKP-PKK işbirliğiyle
emperyalizm adına Türkiye’nin birliğini tabi ki.
“Âkil
insanlar” yerine “akıllı adamlar” demek daha uygun olur. Ancak dilimizde
unutulmaya yüz tutmuş bir sözcük var ki “akil adamlar” sözüyle anlatılmak
isteneni çok iyi karşılar. Bu sözcük: yaşlı… “Yaşlı” sözcüğü, “yaş+ulu”
sözcüklerinin birleşmesinden oluşmuş. Zamanla söylene söylene ses değişimi
olmuş; yaşulu, yaşlı’ya dönüşmüş. Türkmenistan’da senato görevini yapmakta olan
danışma meclisinin adı, Yaşulu Maslahatı (Nezih Kuleyin, Hayat İçin Bir Kahve
Molası).
Yaşulu
olmak için bilgili ve deneyimli olmak gerek. Aynı zamanda toplumun saygısını da
kazanmalı. Bilgi ve görgüsüyle topluma yol gösterici olmalı yaşulu.
Anlaşmazlıkları tatlıya bağlamalı, hakkaniyetten ayrılmamalı. Yaşulu olana biri
güce tapınmaz, ezilene sırtını çevirmez.
Cem
törenlerinde Alevi dedelerinin dargınları barıştırması geleneği, yaşululuğun
nasıl olması gerektiğine bir örnek olabilir.
Yıllar
içinde sözcükler yeni anlamlar kazanıp bazen de anlamını anlamdaşına devreder. Yaşulu
sözcüğü de anlamını Anadolu’nun birçok yerinde Arapça “ihtiyar” sözcüğüne
devretti. Birçok köyümüzde anlaşmazlıklar, çevredeki bilge kişilerin ihtiyarlık
yapmasıyla çözülür.
“Âkil
insanlar” sözünün yerine “yaşulular (yaşlılar) kurulu denebilir. Ancak yaşlılar
kurulu hayırlı işler için emek harcar. Âkiller ise şer işlerin peşindeler.
Anlamına uygun olarak bir şeyleri yiyip bitirmenin uğraşındalar…
Adil Hacıömeroğlu
4 Nisan 2013