DOĞANIN YANIK SAĞALTIMI

1964 Şubat’ıydı sanırım. Kar, diz boyu. Gece boyunca yağan kar, her yanı kaplamıştı. Sabahleyin uyandığımızda göz gözü görmüyordu. Tipi, rüzgârla savrulmaktaydı.

Soğuk ve yağışın şiddetli olduğu böyle zamanlarda çocukların dışarı çıkması neredeyse olanaksızdı. Odun almak için dama giden büyüklere yardım etmek için can atardık biz çocuklar. Kısa süreli de olsa dışarı çıkma, kar havasını soluma olanağı yaratırdık kendimize.

 Evde suyun bitmesi için dua ederdik. Hatta suları bolca harcardık ki çeşmeye gidelim, diye. Su taşımak söz konusu olunca hemen bir bakır güğüm kapıp hızla lastik ayakkabılarımızı giyerek kapı önünde beklerdik. Nedense karlı havalarda su taşıma isteğimiz kabarırdı. Yol boyunca karla oynayarak giderdik çeşmeye. Ellerimiz, kulaklarımız, burnumuz kıpkırmızı olurdu. Ayaklarımız kar sularıyla vıcık vıcık... Eve gelir gelmez aşhananın (“Aşhane” sözcüğünün, Doğu Karadenizlilerce büyük ünlü kuralına uydurularak söylenen biçimi.) başındaki yerimizi alırdık. Islak giysilerimizi değiştirmediğimizden ısınmaya başladığımızda üstümüzden buharlar çıkardı.

Aşhana (ocak), evin önemli bir yeri. Burası, mutfak olarak kullanılan evin en geniş bölümü. Aynı zamanda geniş ailelerin oturma odasıdır.

Aşhananın alt bölümünde, tam ortada pileki bulunur. Pileki taştan yapılır. İçi oyuktur. Genellikle ekmek pişirmek için kullanılır. Mevsimine göre hamsi, hamsikol (hamsili ekmek), elma, patates de pişirilir. Ateş, pilekinin içinde yanar. Ekmek yapılacağı zaman ateş, ocağın kıyısına doğru çekilir maşa ya da kürekle. Pilekiye kimi zaman lahana yaprakları serilir. Hamur, pilekiye yerleştirilir taşırmadan. Üzerine sac örtülür. Ocağın kıyısına çekilen közler, özenle sacın üstüne konur. Harlı ateşin ısısıyla ekmek, kızarmış bir piliç görüntüsüyle pişer çok geçmeden. Mısır ekmeğinin kokusu, her yana yayılır. Bu da iştahların kabarmasına neden olur.

Ekmeğin piştiğine kanaat getirilince sacın üstündeki köz ve kül karışımı kenara çekilir. Sac kaldırılır. İçinden buharı tüten ekmek özenle alınır. Tereyağıyla peynir çoktan hazırdır. Geniş bir bakır kaptaki ekmek, çabucak parçalanıp ufalanır. Odun kaşığına doldurulan yağla iyice karıştırılır. Üstüne peynir eklenir. Karıştırma işi yinelenir. Bu karışımın adına, “çumur” denir. Çumurun yakıcı sıcağına aldırmadan yenmeye başlanır. Kış soğuğundaki bu sıcak lezzet, hem damakları hem de yuvaları ısıtırdı. Hele yanında demlenmiş çayınız varsa tadına doyum olmazdı bu toyun.

Kışın aşhananın kenarındaki közler üzerinde sürekli bir çaydanlık bulunurdu. Çaydan çok ıhlamur ve dağ çiçeği kaynatılırdı bu çaydanlıkta. Günün her anında sıcak bir şey içilebilirdi.

Ocağın ortasından bir zincir sarkardı. Zincirin iki çengeli vardı. Bu çengellerin birinde çoğu zaman içi su dolu bakır güğüm asılırdı. Sıcak su, her zaman gerekli bir şeydi. Kışın inek sağarken memelerini yıkamak için gerekebilirdi. Kışın soğuk günlerinde hayvanlara yal yapmak için gerdele konan suyun ılıştırılması için sıcak suya gereksinim vardı. Kalabalık ailelerde yemek pişirmek için hazır sıcak su, işleri kolaylaştırırdı. Bulaşık, çamaşır yıkamak içinde bir ön hazırlıktı o. Kalabalık ailelerde çocuklar her an giysilerini kirletirlerdi. Bugünkü gibi hazır giyim sanayi gelişmemişti. Bu nedenle her çocuğun bir ya da iki kat giysisi olurdu. Çoğu zaman kardeşler birbirlerinin giysilerini giyerlerdi. Kirlenen giysi, hemen yıkanıp ateşte kurutulurdu.

Zincirin diğer çengeline bakır kazan asılırdı. Bu kazanda yemek pişerdi. Ocağın başında genellikle evin en büyükleri oturur. Ateşin yanmasını, yemeğin ve ekmeğin pişmesini kontrol ederlerdi. Böylece evin yaşlıları boş durmaz, günlük işlerin bir ucundan tutarlardı.

Kamıştan yapılan ve adına “düdük” denen bir gereç ocak başından eksik olmaz. Ateş sönmeye yüz tutunca ocak başında oturan büyüğümüz düdüğü alır, ateşe üflerdi. Cansız ateş canlanır, alevlerin ışıltısı parlardı. Biz çocuklar fırsat buldukça gerekli, gereksiz düdükle ateşe üflerdik. Bu üflemelerde ustalık olmadığından çoğu zaman küller sağa sola savrulurdu. Duman çokça çıkar, öksürük nöbetleri başlardı.

Biz çocuklar dışarı çıkamadığımızdan genellikle aşhanada ve yanındaki küçücük koridorda oynardık.

Kendimizi oyunun heyecanına kaptırdığımız bir andı. Ocağın yanından koşarken sendeleyince ayağım kaydı. Birden ocağın içine sırtüstü uzanmış buldum kendimi. Kürek kemiklerimin üstünden boynumun ve başımın arkasını kaplayan vücudumun bölümü ateşler içindeydi. Közler her yanıma yapışmış, kan emici bitler gibi yakmaktaydı bedenimi. Ninem, beni birden alıp su dolu kocaman kazanın içine soktu. Soğuk suya mı ağlayayım, yanan bedenime mi? Annem baygınlık geçirmekte. Ev halkı, telaşla koşturmakta.

Üzerimdeki yanık ve ıslak giysiler ivedilikle çıkarıldı. Yenileri giydirildi. Amcam kalın paltosunu, lastik çizmelerini giydi. Tabi, yün çoraplarını da unutmadı. Beni amcamın sırtına özenle bağladılar. Ağlamaktayım sürekli olarak. Yanan yerlerin acısı, ciğerimi söküp alıyor yerinden sanki. İlçeye giden yol kardan kapalı. Açık olsa ne olacak? Köyün bir kamyonu var, hem yolcu hem de yük taşımakta. Yola koyulduk yayan yapıldak. Yalı’ya kadar yürümek asıl amaç. Eğer yolda şansımız yaver gider de bir arabaya rastlarsak ne âlâ!

Ben ağlıyor, ağlıyor, ağlıyorum. Her yanım acı içinde. Amcam, adeta yalvarıyor ağlamaklı bir biçimde: “Ağlama oğlum, ağlama, geldik sayılır.” diyor. Bu, işe yaramayınca arada kızıyor; bağırıyor bana. Kar yağışı sürüyor. Aman vermiyor doğa ana. Bir süre sonra ağlamam bitti. Uyku durumundayım. Uyumam, amcamı işkillendirip korkutuyor. Bana yoldaki ağaçları, kuşları, çocukluğunda yaşadığı kışları anlatıyor. Söz bitiyor, ancak yol bitmiyor. Yolda, ilçeye giden birkaç yol arkadaşı ediniyoruz. Onlar, taşımak istiyor beni. Ben, amcamı bırakmıyorum. Nihayet, Yalı dediğimiz Eskipazar’a geldik. Rize’den gelen dolmuşlardan birine bindik. Çok geçmeden ilçe merkezindeydik. O zaman Of’ta hastane yok. Hastane denen yer, sağlık ocağı ve verem savaş dispanseri…

Bir sağlık memuru bizi karşılıyor. Güngörmüş bir adam. Yaralarımı alkolle temizlemeye başlıyor. Benim avazım göklerde yankılanmakta. Gözlerimde yaş kalmadı, ama yaralarımın temizlenmesi bitmedi. Sağlık ocağında, yoksul ülkemin tüm eksiklikleri açıkça görülüyor. Sağlık memuru, işini bitiriyor sonunda. Yeniden sarıp sarmalanıyorum. Sabahtan beri bir kuru lokma yememişim, ancak umurumda değil bu. Canım yanmış derinden. Ne açlık, ne susuzluk... Amcam yemek ısmarlıyor bana, tek lokma almıyorum. “Eve gidelim.” diye hıçkırmaktayım sessizce. Amcam çaresiz, düşeceğiz yollara yeniden.

Alkol şişesine paltosunun bir cebine, gazlı bezleri diğer cebine kutsal varlıklarmış gibi yerleştiriyor. Of Meydanı’nda yakın köylülerimizden birileriyle bir şeyler konuştu. Ardından tipini, modelini anımsayamadığım bir arabaya biniyoruz. Araba kalabalık... Ben, ağlamayı bıraktım çoktan, sağı solu seyretmekteyim. Camdan denize bakıyorum. Dalgalar yola ulaşıyor neredeyse. Dalgalarla kürek çekmekteyim enginlere. Arabadaki konu, benim. Amcam, nasıl yandığımı anlatıyor bildiği kadar. Herkes, can kulağıyla dinliyor. Şaşkınlıkla dolu bir üzüntüye gömülüyor herkes. Beni, neşelendirmek için ellerinden geleni yapıyor kocaman adamlar; ama benim keyfim iyice kaçmış. Yanık yerlerim içten içe sızlamakta. Ayıp olmasın, onlar da üzülmesin, diye ağlamıyorum. Yoksa durumum dayanılacak gibi değil.

Eskipazar’da durduk. Bazı yolcular ekmek aldılar. Yaşlı bir amca, bana sıcak ekmekten koparıp verdi. “Ye oğlum, yemezsen yaraların iyileşmez.” dedi. Başımın yanmayan kısmındaki saçlarımı okşadı içtenlikle. Bütün gözler üzerimde. Kocaman adamların gözlerinde ekmeği yememi isteyen yalvarır bakışları görüyorum. Ekmeği isteksizce alıp ısırdım. Çiğnemeye başladım, lokma ağzımda büyüdü, büyüdü, büyüdü... Elimdeki ekmek parçasını yol boyunca küçük ısırıklarla bitirdim. Yakın bir köye gelince araba durdu. Sürücü, yolun kapalı olduğunu, bundan sonra gidemeyeceğini söyledi. Zaten yolcular durumun farkında... Yaklaşık üç kilometrelik bir yol var önümüzde yürünecek. Sekiz on kişi dimdik bir yokuştan yukarı çıkmaktayız. Beni, genç biri sırtladı. Yokuş bitti. Yarma denen yerde yol ikiye ayrıldı. Yol arkadaşlarımızdan bazıları sola, Sivrice’ye doğru saptılar. Vedalaşıldı... Bu kez bir başkası beni sırtına aldı. Kar, şiddetini yitirmeye başlamıştı. Büyükler, gece don yapacağını söylüyorlardı bilgece. Bir yandan onları dinliyor, bir yandan eşine doyulmaz manzarayı seyrediyorum. Karatavukların uçuşlarını, serçelerin telaşını, kargaların kara meydan okuyuşunu, engebeli araziyi kaplayan dalgalı kar denizini, havada uçuşan tek tük kar tanelerini izlemekteyim sessizce.

Akşamın alaca karanlığında bembeyaz bir gökyüzü. Akşam, geceye dönmekte yavaşça… Gök, derin bir küre gibi her yanı sarıp sarmalamakta. Havanın beyaz, temiz aydınlığında zor da olsa yol alıyoruz. Kar, ayaklar altında gevrek bir ses çıkarmakta. Arada sırada dallardan kar kütleleri yere düşüyor. Kimi zaman bu kütleler, gecenin sessizliğinde insanlarda bir ürküntü yaratıyor. Karşıki dağlar, açık kuşuniye çalan devler gibi yükselmekte. Arkada kalan dağ sıraları gittikçe koyulaşıp en sondakiler kapkara devler gibi görünüyor.

Eve yaklaştıkça yol arkadaşlarımız azalıyor. Her vedalaşmada konuk olmamız için çağrısı alıyoruz. İletişim yok! Ulaşım yok! Amcam bu çağrıları incelikle reddetmekte. “Evden, bizi merak ederler.” diyor. En sonunda bir kişi kaldı yanımızda. O da bizim köylü... Vardiya usulü beni taşıyorlar amcamla. Söyleşi koyulaştıkça hava iyice kararıyor. Doğanın kucağında iyice yalnızlaşıyoruz. Köpek havlamaları, ulumaları gökyüzünü kaplamakta. Orman içlerinden çakal viyaklamaları işitiliyor. Soğuk, yanıklarıma en güzel ilaç... Üşüyen bedenim, yanıkların acısını dindirmekte.

Yol, bin bir eziyetle yürünüyor. Buna karşın kimse şikâyetçi değil. Devlete isyan yok konuşmalarda! Yazgıyı, zevke dönüştüren bir iç rahatlığı var. Doğanın acımasızlığını, tinsel bir senfonik mutluluğa dönüştüren yol arkadaşlarımızı yaşamımın sonuna dek unutmayacağım.

Eve yaklaştık. Bacadan tüten dumanlar göründü. Birden “Geliyorlaaarr!” diye bir çığlık işittim. Tüm ev ahalisi, kara aldırmadan bize doğru koşmaktalar. Çoğu ağlıyor. Beni karga tulumba amcamın sırtından aldılar. Koşarak eve götürdüler.

Annemin iki gözü, iki çeşme. Yanık başıma baktıkça kendini tutamıyor. Ninem bilge biri... Aldı beni kucağına, oturttu dizine başladı okumaya. Ağlayanları susturdu. “Çocuk çok güzel, nazar değdi. Ben torunumu, güzel uşağımı okurum. Nefesim iyi gelecek ona, görürsünüz.” demekte sürekli.

Başımın yanan kısmında aylarca bir saç teli bile çıkmadı. Annem, her gün başıma sarımsak sürdü ağlayarak. “Oğlum kel kalacak, kızlar beğenmeyecek onu.” diye. Ninem, bana kimin nazarının değdiğini bulmak için dedektif gibi çalıştı. Kendince bir sonuca da ulaştı. Aylar sonra sarı tüyler görüldü başımın arkasında, herkes bayram etti. Tüycükler, jiletle kesildi; daha gür çıksınlar diye. Bu, aylarca yinelendi. Sonunda saçlarım çıktı, kel olmadım. Ama kırklı yaşlarda kellik yakama yapıştı.

Aslında doğa ana beni sağaltmıştı. Yanar yanmaz beni soğuk suya sokan ninem ilk sağaltımı uyguladı. Sonra yaklaşık on kilometrelik kar altındaki yürüyüş, yanıklarıma iyi geldi. Annemin sarımsak kürü ise doğal bir sağaltım yöntemi. Sağaltımcısı, sayrıevi olmayan bir yerde doğa; çocuğunu yaralarından, yanıklarından kurtardı. Doğa anaya binlerce teşekkür borcumuz var.

                                                             Adil Hacıömeroğlu

                                                             18 Ekim 2013