MÜREFTE TARİHİNE YOLCULUK

Yıllardır yaz dinlencelerinde Mürefte’ye gitmekteyiz. Kendine özgü doğası, tarımsal üretimi, özellikle şarapçılık alanındaki üstünlüğü, üzüm ve zeytinlerinin lezzeti, sıcak günlerde kuzeyden esen serin yeli, insanlarının sakinliği/uyumu, tarihsel izlerinin varlığı hoşuma gider. Yalnızca Mürefte’nin merkezi değil, çevre köyler de ilgimi çeker. Fırsat buldukça bu köylere de giderim. Bazı köylerde edindiğim dostlarım var.

Yıllardır yanından geçmeme karşın bir türlü içeri girip gezmeyi akıl edemediğim Aker Bağevi’ne gittik bu yaz. Her yaz “Sonra gidip gezerim.” diyerek bu yıla dek ertelediğim bir gezi. İlk gidişimiz eşimle oldu. İçeri ilk girdiğimizde ilgimi çeken şey, duvarlardaki tarihsel belgeler ve eşyalar… Burası aynı zamanda bir müze… Bağevi’ni gezdik, ne yazık ki sahipleriyle tanışamadık o gün. Çünkü eve dönmemiz gerekiyordu. Bu nedenle bu gezintiyi uzatmadık.

İlk gezimizden bir hafta sonra yeniden gittik Aker Bağevi’ne. Yanımda eşim ve onun dayısının oğlu da vardı. Bu kez daha ayrıntılı baktık gördüğümüz her şeye. Burayı işleten ailenin genç üyesi İbrahim Aker ile tanıştık. Bağevi’ne ilgimi görünce oturup söyleşmemizi istedi. Ben de bu çağrıya uydum. Oturduk dışardaki bir masaya. Yan masadaki Erkin Kırca, söyleşimiz ilgisini çekince masamıza geldi. İbrahim Bey’in amcasının oğlu Soner Aker de baştan beri ayrılmadı bizden, zaman zaman söyleşimize katıldı. Sonradan İbrahim Bey’in kardeşi Mustafa da geldi minik bebeğiyle. Eşim, söyleşimizin uzayacağını düşünerek izin isteyim gitti eve dayısının oğlu Cengiz’le. Çünkü marketten aldığımız yiyeceklerin bozulmaması için buzdolabına konması gerekiyordu.

“Bağevi” dense de burası bir şarapevi. Ancak “bağevi” adlandırmasını çok beğendim. Aker ailesi, Selanik mübadili… Şarap üretmeyi, Mürefte’de öğrendiler. Onların bu işinin Cumhuriyet’imizle yaşıt olduğunu söyleyebiliriz. İnsanın tarih kokan bir yerde olması çok güzel… Burada şarap satışı yapılmakta.  Aynı zamanda aşevi. Dede İbrahim Aker’den oğula, oğuldan toruna geçen bir işletme.

Söyleşimiz, tarihsel bir düzleme geldiğinde İbrahim Bey, babası Mesut Aker’i çağırdı. Mesut Bey, tarihi hem belleğinde hem de özenle sakladığı belgelerle biriktiren biri. Biraz söyleştikten sonra dosyalar dolusu belgeyle geldi masaya. Neler mi var belgelerde? Osmanlının son döneminde, Cumhuriyet’in kuruluş yıllarında Mürefte ve Şarköy’de ne kadar üretim yapıldığı, ne kadar şarap, kiremit, tuğla, zeytin, üzüm… satıldığı, nüfus bilgileri, Atatürk, İnönü, Fevzi Çakmak ve Kazım Dirik’in çektiği bayram kutlama telgraflarının asılları… Belgeler, tarihe ışık tutmakta. Kim bilir Mürefte’de, Şarköy’de Mesut Aker gibi belge biriktiren kaç kişi vardır? Tekirdağ Büyükşehir ve Şarköy belediyelerinin bu tarihsel belgelere dayanarak kitaplar hazırlatmasının zamanı geldi de geçiyor bile. Ayrıca İl Kültür Müdürlüğünün yerel tarihin yazılması çalışmasına öncülük etmesi gerekmez mi?

Osmanlı ve Cumhuriyet dönemlerinde şarap önemli bir dışsatım ürünü. Şaraplar, fıçılarla İstanbul Tophane’deki Şarap İskelesi’ne gönderiliyordu eskiden. Burada yurtdışına gidecek fıçılar gemilere yüklenip gidiyordu. Yurtiçinde tüketileceklerin de dağıtımı yapılıyordu. Peki, şarap dolu fıçılar, Mürefte’den Tophane Şarap İskelesi’ne nasıl gönderiliyordu?

Öncelikle söyleyeyim ki Mürefte’de 1957’ye dek iskele yoktu. Bunun yanı sıra bu üretim üssü beldeyi, ülkemizin kentlerine bağlayan doğru düzgün karayolu da bulunmuyordu. Zaten motorlu taşıtlar da henüz yaygınlaşmamıştı. Ancak üretilen şarabın satılması gerekiyordu. İşte, burada Müreftelinin yaratıcı zekâsı devreye giriyordu. “Yatık” adı verilen 700 litrelik fıçıların beş ya da altı tanesi halatlarla birbirine bağlanıp kayıkla açıkta duran mavnalara çekiliyordu. Çekme işi tamamlanınca fıçılar, teker teker çözülüp yükleniyordu mavnalara. Bunun yapılabilmesi için hava koşullarının ve denizin uygun olması gerekmekte. Mürefteli şarap üreticilerinin bin bir emek, tehlike ve eziyetle yaptığı bu taşıma işi övgüye değer. Bu taşıma işini canlandıran bir anıtın Mürefte’de olması en büyük dileğimiz. Bu arada Aker Bağevi’nin çalışanlarından Iraklı ressam Muhammet Bey, halatlarla bağlanarak yapılan fıçı taşıma işinin resmini yapacağına söz verdi bize.

Şarap fıçıları, toprak yollardan at ya da öküzlerin çektiği arabalarla taşınırdı. Fıçıları taşımaya uygun kağnı ve at arabaları yapılmıştı. Çünkü fıçıların taşınırken arabadan düşmemesi gerekirdi. Bu arabaların bir örneği yapılıp sergilenmeli Mürefte’de.

1950’li yılların ortalarında Cumhurbaşkanı Celal Bayar, Mürefte’ye gelir. Onu getiren tekne, kıyıya zorlukla yanaşır. Tekneden karaya çıkmasına o dönemde beldemizin muhtarı olan Mesut Bey’in annesinin babası (dedesi) Cemal Yazıcı yardımcı olur yanındakilerle. Bayar’ın elini tutarak kıyıya çıkmasına yardımcı olan Muhtar Cemal Bey, “Hoş geldiniz!” diyerek koluna girer konuğunun. Zaten Celal Bayar, ulaşım zorluğunu yaşayarak görmüştür. Muhtar Yazıcı, Cumhurbaşkanı’ndan Mürefte’ye bir iskele yapılasını ister. Söz verilir, söz alınır. Verilen söz tutulur ve 1957’de Mürefte’nin 210 metrelik iskelesi hizmete açılır. Bugün insanların balık tuttuğu, gezinti yeri olarak kullandığı, zaman zaman teknelerin yanaştığı iskele o günden beri varlığını sürdürmekte. İskele yapıldıktan sonra artık şarap fıçıları kayıklara halatlara bağlanıp çekilmez, iskeleden yüklenir mavnalara.

Mürefte; büyük şarap fabrikalarının, markalarının doğum yeri. Birçok şarap markası, burada boy atıp ününü dünyaya duyurdu. Mürefte’deki şarap deneyimi onların bilgisine, üretimine büyük katkı yaptı. Bu toprakların üzümlerinden yapılan şaraplar, dünya mutfaklarının sofralarının tadı oldu.

Asmalara çok zarar veren ve üzüm üretimini yok eden asma biti (filoksera) Kuzey Amerika kökenli bu zararlı. 1861’de Avrupa’ya ulaştı. 1892’de Marsilya’daki bağlarda filoksera (asma biti) görülür. Kısa sürede tüm Avrupa’ya yayılır. Bu yüzden Fransa ve Avrupa’nı bazı ülkelerinde yeterince üzüm üretilemez. Avrupa sofraları şarapsız kalır. Osmanlı padişahı ve İslam Halifesi II. Abdülhamit dönemidir. Mürefte’den Avrupa’ya 22,5 milyon litre şarap satılır. Çok geçmeden 1912’de filoksera yeniden Fransa’nın bağcılığını vurur. Bu yıl içinde Marsilya’ya Mürefte’den 120 milyon litre şarap gider. Fransızların sofraları böylece şarapsız kalmaz. Bu dışsatım da II. Abdülhamit döneminde yapılır.

Osmanlı Halifesi II. Abdülhamit, dinsel kimliğine karşın ülkemizde şarap üretimini desteklemekteydi. Çünkü o dönemin en önemli dışsatım ürünüydü bu içki. Ne yazık ki AKP hükümeti birtakım dinsel saplantı ve kaygılarla şarap ile diğer alkollü içkilere aşırı vergiler koymakta. Bunların tanıtımı yasal engellere takılmakta. Mürefte ve ülkemizin şarap üreten birçok yerinde “Şarap tadım günleri, festivaller, fuarlar, yarışmalar, ulusal ve uluslararası bağbozumu şenlikleri…” ne yazık ki yapılmıyor yasal engeller yüzünden. Bu nedenle hem yurttaşlarımıza hem de ülkemize gelen gezginlere şaraplarımız tanıtılmıyor. Bu da üretimimize darbe indirmekte. Oysa Türk şarapçılığı yıllar içinde aşamalar kaydetmiş, kalite konusunda dünyada üst düzeye çıkmıştır. Bu durum karşısında hükümet, üreticiye köstek değil; destek olmalı.

Yüzlerce yıldır topraklarımızda üretilen şarabın dünyanın her yerinde beğenilip içilmesi, ülkemizin de üzüm ve şarap üreticisinin de yararınadır. Sık sık ekonomik bunalımlar yaşayan ülkemizde hangi nedenlerle olursa olsun üretime destek verilmemesi yurdumuzun zararınadır. Ekonomik bunalımları aşacak biricik güç, üretim olduğu gerçeği yadsınamaz.

                                                                  Adil Hacıömeroğlu

                                                                  26 Temmuz 2024