SÖZÜNÜ BİL, PİŞİR; AĞZINI DER, DEVŞİR

Atalarımızın hakkını nasıl ödeyeceğimizi bilemiyorum. Bize bıraktıkları düşünsel, yol gösterici, ders verici kalıtlar çok değerli. Neredeyse insanların her düşünüşü, konuşması ve davranışı için uyarıcı bir öğüt vermişler bize yüzyıllar öncesinden. Kimi bu sözlerin gereğini yapar, kimi de kulak asmaz bu değerli öğütlere.

Kişi, her gün onlarca yanlış davranış yapıp söylenmesi uygun olmayan söz söyler. Çoğu zaman yaptıklarından, söylediklerinden pişman olur. Kimi zaman söylediğimiz söz, yaptığımız davranış çevremizdeki kişilerle anlaşmazlıklara neden olur, ilişkilerimizi bozar. Ne yazık ki ağızdan çıkan söz bir daha geri gelmez. Böyle durumlar karşısında yaptığımız davranışın, söylediğimiz sözün tutsağı oluruz. Bu tutsaklık, kişiyi zor durumda bırakır çoğu zaman.

“Sözünü bil, pişir; ağzını der, devşir.” atasözü, çok sevdiğim bir söz. Bu söz, kılavuzumdur. Onun yol göstericiliğiyle davranıp konuşmayı kendime ilke edindim. Ancak yine de insanız. Yeri gelir kantarın topuzu kayar, sözün ayarı kaçar. Sözüm, birini kırıp yaralamışsa en büyük yara benim yüreğimde açılır ve günlerce sağalmaz. İçime dert olup oturur.

Kişi, usuna gelen her sözü söylememeli. Ağzına geldiği gibi konuşmamalı kişi. Ağızdan çıkan sözün nereye gideceği iyi hesaplanmalı. Bazı sözler yüreğin kadife yastığı, bazıları da yüreği yaralayan zehirli ok. Söylenme amacı belli olmayan söz, kişiye çok büyük yük.

Düşünmeden söylenen sözlerin birçok sorun yaratacağını önceden bilmeli insan. Önemli olan sorun yaratmak değil, var olan sorunları çözmek. İnsanlar arasındaki sorunların, küslüklerin, kavgaların çoğunun nedeninin bir söz olduğunu gözlemlemekteyiz. Demek ki sözü doğru söylesek sorun çıkmayacak. Böylece dostlarımızı, arkadaşlarımızı, dost olma olasılığı olan kişileri yitirmeyeceğiz.

Yanlış söylenen, basmakalıp, sözler kişinin amacını tam olarak anlatmaz. Bazı kişilerin sözleri sonbahar yaprağı gibi esen yele göre savrulur her yana. Bazı sözler de mevsimin rengine uyar. Esen yelin yönüne, mevsimin rengine göre söylenen sözlerin toplumda bir değeri olmaz. Bu sözler, çoğu zaman dinleyenleri şaşırtır.

Karşılıklı konuşmalarda, tartışmalarda bazı kişiler sürekli karşısındakini suçlar. Çoğu zaman düşüncelerini anlatmak yerine, karşısındaki kişinin kendi dediklerini anlamadığını ya da kavramadığını söyler. Oysa anlatabilse karşısındaki anlayacak. Bu kişilerin en önemli özelliği de aynı sözleri sürekli yinelemeleri. Çok yalın gerçekleri bile anlatamadıkları için karşısındakini suçlamayı yeğler bu kişiler. Bu yöntemleriyle karşısındakini kırıp döker. Oysa anlatabilse karşısındaki anlayacak kolayca.

Dünyada milyarlarca insan yaşamakta. Demek ki milyarlarca düşünce ve söz var. İnsan varoluşu gereğince üretkendir. Yaratıcı, özgün düşüncelerin kaynağı kişinin usudur. Bu nedenle kişi, özgün görüşlerini dile getirmeli. Sözünü bilmeli. Nasıl mı?

Sözü, usunda ölçüp biçmeli. Sözün fırını, ustur. Orada pişer o. Pişip olgunlaşır. Söylenecek duruma gelir. Sözcükler, usun duyarlı imbiğinden geçirilmeli. Us imbiğinden süzülmeli ağza gelinceye dek. Süzülen sözde bir atık varsa ondan kurtulmalı dil. Kişi, söyleyeceği sözü; gül bahçesinden en güzel gülleri, en lezzetli meyveleri daldan devşirir gibi seçmeli. Nasıl seçtiğimiz güllerin içine kurumaya yüz tutmuşları, devşirdiğimiz meyvelerin içine hamları karıştırmıyorsak söyleyeceğimiz sözlerin arasına da çürük sözcükleri sokmamalıyız. Çürük söz, insan ilişkilerini çürütür. Ham söz, kişinin boğazında kalır olmamış meyve gibi yutamazsın.

Atalarımız: “Önce düşün, sonra söyle.” sözünü boşuna mı söylemiş? Düşüneceğiz sözü söylemeden önce. Hem de bin kez… Çünkü insanın en büyük gücü düşüncesi… Düşünce olmadan kişi, insan olur mu?

                                                                  Adil Hacıömeroğlu

                                                                  5 Mayıs 2025