“BUGÜN NASILDIM?”

        Başlıktaki sözü, birçok çocuktan işitiriz. En acıklısı da bunu, yetişkinlerden duymak...

        Bazı çocuklar derste öğretmenlerine: “Bugün nasıldım, iyi dinledim mi dersi?” ya da “Bu derste uslu oturup derse katıldım mı?” biçiminde sorular sorar.

        Kimi çocuklarsa anne ve babalarına benzer sorular sorar. Eş dost ve akrabalarla çay içmeye, yemek yemeye ya da gezilere gidildiğinde bu sorularla karşılaşılır. Hep onaylanma isteği görülür bazı çocuklarda.

        Peki, yukarıdaki soruları, çocuklar ne zaman ve hangi durumlarda sorar? Ya da bu tür sorular, hangi nedenlerle ortaya çıkar?

        Ailesinden, öğretmenlerinden sürekli baskı gören, azarlanan, insan içinde aşağılanan, her davranışı eleştirilen, bağımsız iş yapma yeteneği örselenen çocuklardan işitiriz bu soruları sık sık. Bu saydığımız nedenlerle özgüven yitimi söz konusudur bu çocuklarda. Özgüvensizlik ve yapacağı her işin takdir görmeyeceği düşüncesi, çocuğu bu yola sevk eder.

        Birçok aile ve öğretmen ya da çocuğun yakınında bulunan kişiler, çocuğu eğittiğini, doğruya yönelttiğini düşünerek onları sıkça eleştirip nasıl davranacaklarını söylerler onlara. Onların her işlerine burunlarını sokmaları, çocukları bocalatıp iş yapamaz duruma getirir. Kısacası kaş yapayım derken göz çıkarır bu büyükler.

        “Akıl vermek” deyimi, toplumumuzda sıkça kullanılır. Neredeyse herkes, çevresindekilere akıl verir. Oysa, çocuklar söylenenlerden çok, yapılanlardan ders alır. Onlar, büyüklerinin davranışlarına, günlük yaşamdaki uygulamalarına öykünür. Bu da çok doğal…

        Çocukların en çok önemsediği şey, büyüklerinin söyledikleriyle uygulamalarının uyumlu olması. Sözle iş uyumsuz, çelişkiliyse çocuk; büyüklerinin sözüne inanmaz, davranışlarını da benimsemez. Aslında çocuklar; yalanı, tutarsızlığı, içtensizliği çok kolay anlar. Çünkü onların tinsel evreni henüz kirlenmemiştir. Kirlenmediği için de arı duru bir bakış ve değerlendirmeleri söz konusu. Bu nedenle çocuklar yalanı iyi söyleyemez, karşısındakini kandırmayı beceremez. Zamanla çocuğa, bu olumsuz davranışları öğretip benimseten de büyükleridir.

        Özgüven yitimi olan çocuk, bağımsız iş yapamaz. Yaptığı her işte korku ve kaygı içindedir. Korku ve kaygıyla dolan o küçük bedenler; şaşkınlık, ikirciklilik, çelişiklik içindedir. Birçok konuda kararsızlık yaşar. Gün içinde ya da farklı zamanlarda düşünsel ve eylemsel gitgeller yaşar. Bu da onu çalışmaktan, düşünmekten, tasarlamaktan, kurgulamaktan, düşlemekten, girişimden, öne atılmaktan, bir işi yapmaktan alıkoyar.

        Özgüven yitimiyle kimi çocuklar, zamanla içe kapanıp çekingen olur. Çünkü ne dese ne yapsa suç. Nasıl davransa eleştiri konusu. Bu nedenle çocuk ne konuşur ne de bir şey yapar. Büyüklerin yanlış davranışlarıyla çocuğun capcanlı dünyası öldürülüp yok edilir. Onun bedeni de tini de ağır bir yüke dönüşür. Deyim yerindeyse külçeleşir.

        Bazı çocuklar ise özgüven yitimi ile dengesiz davranışlara yönelir. Yani yaramazlık yapar. Bunu nedenlerinden biri, ne yapacağını bilmemekten kaynaklanır. Diğeri de çevresindekilerin ilgisini çekmek içindir bu yaramazlık. Ne yazık ki bu durum, çoğu zaman büyüklerce sert bir biçimde cezalandırılır. Bu da sorunu derinleştirip alışkanlığa dönüştürür.

        Yıllardır yaptığım gözlemlerde, çocuklara en çok müdahale eden ve özgüvenlerine bu müdahalelerle darbe vuran velilerin çoğu, öğrenim görmüş kişilerden oluşmakta. Farkında olmadan çocuklarını kendi başarılı öğrenim yaşamıyla yarıştırmak istemekteler. Kendilerinin yapamadıklarını yapmalarını, kişisel eksikliklerini tamamlamalarını dilerler içten içe. Çoğu zaman kendilerinden daha üstün konumlara gelmelerini arzularlar. Oysa veliyle çocuğun yetiştikleri ortam, koşullar, zamanın gerekleri, okudukları okullar, onları eğiten öğretmenlerin nitelikleri, çevrelerindeki uyaranlar aynı değil. Bu da onların aynı aşamalardan geçip aynı başarılara imza atmalarını olanaksız kılar.

        Çocuklarımıza baskı yapmayalım. Onları yüreklendirici sözlerimiz çok önemli. Sürekli aşağılanan, azarlanan, gereksiz yere eleştirilen bir çocuğu; kendi elimizle mahvettiğimizi anlayıp bilelim. Çocuk, sırrına erilemeyen büyük bir dünya. Onları anlayıp yanlışlarını hoş görelim. En güzeli de onlara, yanlışlarından öğrenmelerinin yolunu gösterelim. Yaşamın iyi ve kötüyle inişli çıkışlı bir yol olduğunu onlara fark ettirelim.

        “Bugün nasıldım?” sorularının azaldığı hoşgörü dolu bir dünyada mutlu, başarılı, sağlıklı, düşlerinin peşinden koşan çocukları görmek ne güzel!

                                                                       Adil Hacıömeroğlu

                                                                       30 Mart 2023