ÖRNEK BİR UYGULAMA (Dinlence Yazıları 19)

          

        Fethiye’deki dolmuşlarda ilginç bir ödeme sistemi var. Bundan söz edince birçok arkadaşım da benim gibi şaşkınlığını gizleyemedi. Telefon açıp şaşkınlıklarını bildirdiler. Çünkü günlük alışverişlerimizde bir şey satın aldığımızda nakit ödemelerde indirim söz konusu olur. Kredi kartıyla alımlarda ise kimi işyeri komisyon ister, böylece malın ederi daha da yükselir. Neredeyse her işyerinde nakit ödemelere indirim vardır.

        Fethiye dolmuşlarında ise yukarıda anlattığımın tam tersi olmakta. Kredi kartıyla dokunmasız ödemelerde indirim var. Ayrıca kredi kartıyla yapılan işlem, “Muğla Kart”la da yapılabiliyor. Bu uygulama, tüm Muğla ilinde var. Uygulamanın sahibi, Muğla Büyükşehir Belediyesi… Uygulama, ilk bakışta insanlara ters ve acayip gelse de örnek bir sistem…

        Bir dolmuş durağındaki sürücü sayısı belli. Kredi kartıyla ödenen paralar bir havuzda toplanmakta. Büyükşehir belediyesi, bu havuzda biriken paranın yüzde ikisini kesmekte kendi payı olarak. Zorunlu kesintiler yapıldıktan sonra havuzda kalan para, duraktaki sürücü sayısına bölünerek hesaplarına yatırılmakta. Her durak için ayrı bir havuz var.

        Peki, nakit ödemeler ne olmakta? Kaç liralık eder alınmışsa o para karşılığında sürücü, kendi kredi kartıyla para çekmekte pos makinesinden. Böylece bu yolla bazı sürücülerin nakit aldıkları paraları cebe atması önlenmekte. Haksız kazancın önü kesilmekte.

        Diyeceksiniz ki denetim nasıl sağlanmakta? Dolmuşçuların kendilerinin kurdukları bir kooperatifleri var. Asıl denetimi, kooperatif sağlamakta. Her taşıtta kameralar var. Bu kameralarla sürücüler denetlenmekte. Bir sürücü, aldığı peşin parayı cebe atıyor ve karşılığında kredi kartı basmıyorsa hattın en uzun durağına gidilerek alınan ederin yirmi beş katı ceza kesiyor ona kooperatif. Bu da oldukça caydırıcı bir ceza. Kaç yolcunun parası cebe indirilmişse o kadar ceza. Ceza almak demek, bedava çalışmak demek. Böyle bir cezanın hiçbir sürücü altından kalkamaz. Bu nedenle herkes kurallara uymakta. Kurallara uyulmasının asıl nedeni ise sistemdeki adalet…

        Muğla’daki kartla ödeme sisteminde dolmuşçular arasında yolcu kavgası olmuyor. Sürücüler arasındaki anlamsız çekişmeler, rekabet önlenmekte. Tatsızlıklar ortadan kalkmakta. Yolcu kapmak için trafik kuralları hiçe sayılmıyor. Bu nedenle kaza olmuyor, yolcuların can güvenlikleri tehlikeye girmiyor. İstanbul’da alıştığımız ve sık sık rastladığımız dolmuşçu kavgaları burada yok! Dolmuşçuların yolcu kapmak ve arkadan gelen meslektaşına yol vermemek için yolun ortasında durup yolcu indirip bindirmesi görülmemekte burada. Böylece de yoldaki taşıt akışı engellenmemekte. En güzeli de ördek avına çıkmayan dolmuşçular var burada. Böyle olunca dolmuşçular, yolculara daha sevimli, sıcak gelmekte.

        Fethiye’de, dolmuşlarda tanık olduğumuz ödeme sistemi her yanıyla örnek. Sürücülerle yolcular arasında güven sağlanıyor. Sürücüler, yalnızca kendileri için değil, arkadaşları için de çalışmakta. Havuzdaki parayı çoğaltmak herkesin yararına. Bu sistemle sürçüler ortaklaşa iş yapmanın mutluluğunu yaşamakta. Bu uygulama bireyselliği değil, toplumsallığı öne çıkarmakta. Burada liberalizmin aşırılığa varan bireyciliği yok oluyor.

        Muğla ilinde uygulanan bu çağdaş sistem nedeniyle başta Muğla Büyükşehir Belediyesi olmak üzere, dolmuşçuların kooperatiflerine, bu sistemi namusuyla uygulayan sürücülere, sisteme uyum sağlayan yolculara teşekkürü bir borç bilirim. Ayrıca belediyeler eften püften işlerle uğraşacak yerde böylesine çağdaş ve hakça uygulamaları yaşama geçirsinler. Bu sistemi bana, ayrıntılarıyla anlatan saygıdeğer Turgut Ünlükaya’ya, namı diğer “Kasap Turgut”a ve anlatıları pekiştiren Engin Çelik’e ne denli teşekkür etsem azdır.

        Unutmamalı ki bir kişi, toplum için çalışıyorsa kendisi için çalışmış olur. Bataklıkta gül olmak değil, gülistanda en iyi gül olmanın yarışı yapılmalı. Liberalizmin bataklığından kurtulup halkçı devletçi sistemin gülistanında yaşamanın zamanı gelmedi mi daha?

                                                                       Adil Hacıömeroğlu

                                                                       30 Temmuz 2022