UYGARLIĞIN BAŞLADIĞI YER (Dinlence Yazıları 16)

 

Bir önceki akşam geç saatlerde eski garajlara geldik tüm yorgunluğumuza karşın. Konya’nın ilçelerine, bazı beldelere buradan toplu taşım araçları var. Çumra’ya giden otobüs yazıhanesine gittik. Otobüslerin gün içinde hangi saatlerde kalktıklarını öğrendik. Çumra’dan Çatalhöyük’e minibüsler gittiğini söylediler. Orada bekleyen otobüs çalışanlarına da aynı şeyi sorduk. Onlar da Çumra otogarından Çatalhöyük’e ker zaman minibüs var, dediler kararlılıkla. Ayrıca gün içinde yaklaşık on kişiye daha sorduk, Çatalhöyük’e nasıl gidebileceğimizi; herkes aynı şeyi söyledi. Bu kadar kişiden benzer yanıtları alınca geceleyin rahatlıkla başımızı yastığa koyduk. Çünkü sabahleyin erken kalkıp Çatalhöyük’e, uygarlığın ilk başladığı yere (Yenisi bulununcaya dek) gideceğiz. Sevinçten doğan bir heyecan içindeyiz.

Sabahleyin mutlulukla uyandık. Çabucak hazırlanıp ivedi bir kahvaltıdan sonra çıktık yola. Eski garaja gelip kalkmakta olan Çumra otobüsüne üç bilet alıp bindik. Yol boyunca gidiyoruz uçsuz bucaksız Konya Ovasından. Her yanda bereket fışkırıyor. Toprağın neredeyse her karışı ekilip dikilmiş. Meyve bahçeleri az. Daha çok mısır, kabak, kavun, buğday, arpa… Arpa ve buğday biçilip kaldırılmış. Bazı tarlalar anızla kaplı. Mısırın bir kısmı silaj için. Bir bölümü de yağ ve tatlandırıcı için… Mısır, şeker pancarını kovmuş bu güzel topraklardan. Mısır yetişmesi için en gerekli şeylerden biri, su. Konya Ovası sulanabilir bir yer değil. Olasıdır ki üretici, artezyen kuyuları açarak yeraltı suları kullanıyor demek ki. Yeraltı sularının aşırı, düzensiz ve bilinçsiz kullanımı yüzünden toprakta çöküntülerle obrukların oluştuğunu basından öğrenmiştik. Neredeyse tarlaların yarısında mısır var. Bu da demek oluyor ki yeraltı sularının kullanımı sürmekte. Ayrıca Konya’nın çevresindeki doğal göllerin birçoğu ya kurumuş ya da kurumak üzere. Bu, kuraklık ve çölleşmenin yakınlaştığını göstermekte.

Kabak üretiminin asıl nedeni, çekirdeği. Çekirdek iyi para… Ayrıca çekirdeği alınan kabakların dışı silaja karıştırılmakta. Bu da hayvancılık için iyi oluyor. Silaj, turşu tadında hayvan yiyeceği. Yoksa hayvanlar kışı nasıl geçirir?

Kırk beş dakikalık yolculuğumuz süresince hep ovadaydı gözümüz.  Üretici, elinden geldiğince üretiyor. Olanakları çerçevesinde ülkemiz ekonomisine katkı yapmaya çalışmakta. Ancak üreten çiftçi eziliyor, emeğinin karşılığını alamıyor. Özelleştirmeler sonunda devlet fabrikaları satıldı ve büyük bir çoğunluğu üretim yapmamakta. Böyle olunca da çiftçinin ürünü değerini bulmuyor. Dışalıma bağlı ekonomik düzen; ulusal değerlerimizi, insanımızın emeğini boşa harcamakta. Vakit geçirmeksizin ülkemiz, bu ekonomik sistemden vazgeçmeli. Yoksa bu gidiş iyi değil.

Çumra’ya geldik. İlk bakışta kentin bakımsızlığı tenhalığı göze çarpmakta. Otobüsten inip Çatalhöyük minibüslerinin nereden kalktığını sorduk. Sorunca da büyük bir düş kırıklığı uğradık. Çumra’dan Çatalhöyük’e minibüs işlemiyormuş. Anlaşılacağı üzere Çatalhöyük’e ulaşım yok! Ancak özel taşıtlarla ya da taksi tutarak gidilebiliyormuş. Bu durum karşısında Çatalhöyük’ün nereye bağlı olduğunu sordum. Oradaki herkes: “Çumra’ya…” diye yanıtladılar beni. Ben de gidemediğin yer senin değildir, dedim. Sanırım burası başka bir ülkeye verilmiş, deyince eksikliklerini anladılar.

Taksi tutup gitmek bir çözüm; ama bu, sorunu çözmez. Belediyenin yerini sordum. Söylediler. Yaklaşık on dakika yürüyerek vardık belediyeye. Eşimle Atacan, serin bir ağaç gölgesinde oturdular beklemek için. Ben, önce halkla ilişkiler müdürlüğüne gittim. Çatalhöyük’ün nereye bağlı olduğunu sordum. Gülümseyip yanıtladılar. Derdimi anlatıp belediye başkanıyla görüşme isteğimi bildirdim. Gençten bir görevli beni alarak üst kata çıktık. Başkanın odasına girmeden önce bir masada oturun genç bir çalışana isteğimizi yineledik. O, adımı ve soyadımı öğrenip hemen başkanın yanına gitti. Kısa bir süre sonra döndü ve bizi içeri buyur etti.

Başkanın odasına girdik. Güler yüzle karşılandı beni. Gülerek “Çatalhöyük, nereye bağlı?” diye sordum. Asıl mesleği, savunmanlık. Ne söylemek istediğimi anında anladı. Gülümseyerek yanıtladı beni. Güzel bir söyleşimiz oldu kısa sürede. Sorunun farkında ve çözümleri de üç aşağı beş yukarı kafasında oluşmuş durumda. Zaten bir yıl önce bu koltuğa oturmuş. Bir önceki başkan Kovid 19’dan ölünce belediye meclis üyesiymiş. Meclis, onu başkan seçmiş. Ona altın madeninin üzerinde oturduklarını, söyledim. Altın madeni ne mi? Çatalhöyük ve kazılmayı bekleyen onlarca höyük.

Başkanın adı Recep Candan… Recep Bey, karşısındakini dinleyen ve önerilere açık biri. Eğer söylediklerini yaparsa Çumra’da fark yaratır. Görüşmemiz biraz uzadı sanırım. Eşim telefonumu çaldırmakta. Dışarıda sıkıldılar her halde. Başkandan izin istedim kalkmak için. O, özel kalemdeki çalışanı çağırarak belediyeye ait bir aracın bizi Çatalhöyük’e götürmesini söyledi. İçten bir “Sağolun” deyip vedalaşarak ayrıldık.

Arabaya bindik. Çatalhöyük on iki kilometre Çumra’ya. Bereketli tarların içinden geçmekteyiz. Başta tarla kuşları olmak üzere türlü türlü kuşlar uçuşmakta her yanımızda. Hepsi ekmeğinin peşinde. Gölgesiz bir ovada, güneş kavurmakta her şeyi. Yolda toz dumana karışıyor. Bu denli tarihsel bir yerin yüz ağartıcı yolu da yok! Gerçi asfalt, ama bakımsız…

Çatalhöyük’e ulaştık. Tam girişin önünde bir yeiç var. Yanında otopark… Kapıdan girince gölgede oturan iki kişi ayağa kalkıp bizi karşıladı. Selam verip selam aldık. Bizimle ilgilenen kişi arkeologmuş. Kısaca bilgi verdi bize. Önce oluşturulmakta olan müzeyi gezdik. Ardından altı bin yıl önce buradaki insanların evlerinin ve yaşam biçimlerinin canlandırıldığı alana girdik. Evlerin içine gezdik tek tek. O yıllarda yaşayan insanların yaşam biçimiyle ilgili bilgilendik. Ardından asıl Çatalhöyük’e evlerin olduğu yere yürüdük. Kazı henüz bitmemiş, sürmekte. Bir yanda Eskişehir Anadolu Üniversitesi’nin kazı ekibi, diğer yanda ise Ankara Hacı Bayram Veli Üniversitesinin yenileme ekibi. Kazı alanının üzeri örtülü. Buna karşın bunaltıcı bir sıcak var. Sıcağa aldırmadan çalışmakta genç görevliler. Toprağın altından bir tarihi gün yüzüne çıkarmak için alınteri akıtmaktalar. Çalışanlara selam verip “Kolay gelsin!” dedik. Onlara başarı dilemeyi de unutmadık. Bir arkeolog, Konya Ovasında beş yüzü aşkın höyüğün olduğunu söyleyerek bizi şaşırttı. Demek ki altın madeni her yana yayılmış. Bunu bulup çıkarmak gerek. Bu arada kazı çalışanları da düzenli ulaşımın olmamasından yakındılar. Çünkü onların da günlük gereksinmeleri var.

Konya, dünyada uygarlığın ilk geliştiği yerlerden… Buğdayın belki de tarlaya ilk atıldığı bir alan. İlk insanın ilk ekmek hamurunu yoğurup onu pişirdiği bir uygarlık beşiği. Kısacası, insanoğlunun ilk kez üretim ekonomisine geçtiği yerdir diyebiliriz. İleride daha eski yerleşim yerleri bulununca (Göbeklitepe, Karahantepe… gibi) Çatalhöyük’ün bu öncülüğü gider, ancak tarihsel değeri azalmaz.

Her yanı iyice gezip inceledikten sonra geri döndük. Aslında Boncukluhöyük’ü de gezmeyi düşünüyorduk. Ancak belediye çalışanını fazla bekletmeyelim diyerek bu gezimizi başka bir zaman erteledik. Otogara geldik. Görevliye “Sağol!” dedik. Konya’ya dönüş biletlerimizi aldıktan sonra Recep Candan Bey’i arayıp teşekkür ettik. Birkaç bardak çay içince yol yorgunluğumuz geçti. Artık otobüse binebiliriz.

Otobüste iki kişiyle dost olduk Telefon numaralarımızı aldık verdik. Yanımda oturan meraklı ve öğrenmeye hevesli imam hatipli genç Ahmet Alanlı ve önümde oturan Neslihan Arıkan Hanım’a yol arkadaşlığımız için teşekkür ederim.

Çatalhöyük, Konya gezimiz içinde çok özel bir yere sahip. Konya, Anadolu Selçukluların başkentliğini yaptığı gibi ilk uygarlıkların da merkezi. Bu nedenle Konya ili, üzerine örtülen Mevlana örtüsünü biraz aralayıp tarihsel, kültürel, sanatsal değerlerini tanıtmak zorunda. Bu denli çok tarihsel özelliği, değeri bağrında taşıyan bu kentimiz, bozkırın ortasında güneş gibi parlama ve tüm dünyaya aydınlık saçama şansına kavuşmalı, kavuşturulmalı. Yurttaşlarımızın ekonomik sıkıntılar içinde yaşadığı ülkemizde yeni iş kapıları böylece açılır.

Çatalhöyük’e hem Konya’dan hem de Çumra’dan düzenli ulaşım sağlanmalı. Böyle bir yerin burada olması büyük bir şans ve bunu iyi değerlendirmek gerek. Ayrıca Çatalhöyük’ün tanıtılması için özel çabalar harcanmalı. Toprağın altında yatan diğer höyüklerin de açılması için seferberlik yapılmalı. Özellikle üniversitelerimize bu konuda çok iş düşmekte. Unutmayalım ki Konya da bir üniversite kenti.

                                                                                   Adil Hacıömeroğlu

                                                                                   15 Eylül 2021