GİYİMDE ÖZGÜRLÜK, ÖYLE Mİ?

         Cumhuriyet’in okullarında okuduk. Cumhuriyet’in aktöresiyle büyüdük. Binlerce yıldan beri bir imbikten süzülürcesine damıtılmış Türk geleneğine göre yaşadık çocukluk ve gençliğimizi.  Okuduğumuz okullarda ne sınıf ne etnik köken ne de mezhep ayrımı söz konusuydu. Yoksul da varsıl da aynı kara önlüğü giyerdi. Önlüğün altındaki giyilenler ne görülür ne de bilinirdi. Aslında kimin ne giydiğini kimse de merak etmezdi.

         İlkokulda giyilen kara önlüğün üstüne takılan yakalıklar bembeyazdı. Kimi kolalanır, kimi de kömür ütüsüyle ütülenirdi. Yakalıkların çoğu, evde dikilirdi önlükler gibi. Anlaşılacağı üzere okul giysilerinin önemli bir kısmı annelerin el emeği ve göz nuruyla hazırlanırdı.

         Ortaokulların çoğunda kızlar kara önlükle gelirlerdi okullarına. Erkekler ise takım elbise giyerdi. Genellikle her erkek öğrenci, öğretim yılı boyunca aynı takım elbiseyi giyerdi. Öğrenciler,  büyüme çağında olduğundan çoğu elbiselerin içine sığmazdı. Ceketlerin kolları, pantolonların paçaları kısalırdı. Giysiler, iyice küçülüp eskimeden ya da yırtılmadan yenisi alınmazdı. Kız ve erkekler şapka takarlardı. Şapka, öğrencileri gururlandırırdı ve okula aidiyet sağlardı.

         Liselerin bazılarında okula özgü formalar giyerdi kız ve erkekler. Ancak çoğunda erkekler, birbirine benzemez takım elbiselerle gelirlerdi okula. Gömleklere kravat takılırdı, tıpkı ortaokullarda olduğu gibi. Kız ve erkekler sarı şeritli şapkalar takardı başlarına.

         Giysiler rengârenk değildi, ancak temizdi. Sadelik, alçakgönüllülük yaşamın her alanda egemendi. İnsanlar tüketimin çılgınlığından, gösterişten uzaktı. Tutumluluk hem doğaya hem de insana saygıydı. Küçülen giysiler, bir sonraki yıl küçük kardeşlerin sırtında görülürdü. Okul kitapları da temiz kullanılırdı. Her yıl kitaplar değişmezdi o zamanlar. Kitaplar, bir alt sınıftaki kardeşe bırakılırdı. Eğer kardeşi yoksa öğrencinin konu komşunun, hısım akrabanın çocuklarına verilirdi bunlar. Kısacası kitaplara kıyılamazdı.

         Özek okullar neredeyse yoktu. Bazı büyük kentlerde tek tük bulunurdu bu paralı okullar. Bu nedenle neredeyse herkes devlet okullarına giderdi. Bu okullarda yoksulun da varsılın da çocukları birlikte okurdu. O dönemde yoksul ve varsıl mahalleri kurulmamıştı henüz. Kimsenin birbirinden farkı ve üstünlüğü yoktu. O kara önlükler, yoksulluğu da varsıllığı da gizler, herkesi eşitlerdi okul sıralarında.

         12 Eylülcü Özal’ın iktidarı döneminde, içi boş bir özgürlük sözü edilmeye başlandı. Özgürlük, amacından saptırılarak tüketim serbestisi anlamıyla topluma dayatıldı. Günümüze dek bu anlayış egemen oldu ülkemizde. Neymiş efendim kara önlük, öğrencilerin tinlerini karartırmış. Öğrencilerin giyiminde tektipçilikten vazgeçmek gerekliymiş. Ülkemizde emperyalistlerin dayatıp estirdiği sözde özgürlük yelleri esmekte.

         Atlantik’ten gelen yel, bize özgü olan ne varsa silip süpürmekteydi. Bu yolla toplum, birbirinden ayrıştırılmaya başlandı. Öne yoksulla varsılın mahalleleri ayrıldı. Sonrasında ise okulları… Giyimler farklılaştı. Tüketim çılgınlığı doruğa ulaştı. Okulların birçoğu moda evlerine döndürüldü kıyafet serbestisiyle. Yoksul, aşağılanıp dışlanmakta. Görgüsüzlük ve doyumsuzluk üst düzeyde. Giyimde cinselliği ortaya çıkarmak günün modası. Cumhuriyet’in ve geleneksel Türk aktöresi unutturulmak istenmekte. Tüketim çılgınlığı kışkırtılmakta sosyal medya ve televizyonlarla. Özellikle reklamlar tamamen tüketimi artırmak için yapılmakta. İnsan gereksiniminden fazlasını tükettiğinde savurganlık ortaya çıkmakta. Savurganlıkla doğal kaynaklar hızla tükenmekte. Böylece doğanın dengesi bozulmakta.

         İktidar sahiplerine sorarsak eğitimde tektipçiliği önlediler kendilerince. Oysa varsıllığın, görgüsüzlüğün ve tüketim çılgınlığının egemen olduğu bir toplumsal sistemi oluşturdular. Bu düzende yoksulun adı da özgürlüğü de yok! Cumhuriyet’imizin yurttaşlar arasında eşitliği sağlayan en temel ilkelerinden halkçılık, emperyalist dayatmayla özgürlük masallarıyla rafa kaldırıldı.

         Giyimde özgürlük (!), serbest piyasacı sistemin tüketimi artırmak için kullandığı bir tuzak. Küresel sistem, “Tektipçiliği ortadan kaldırıyoruz.” düşüncesiyle toplumsal yapımıza, aktöremize savaş açtı aslında. Bu savaşta ne yazık ki ülke yöneticilerinin birçoğu gönüllü asker oldu. TBMM’de temsil edilen partilerin neredeyse hepsi bu konuda aynı düşünmekte. Türkiye’ye hizmet etmesi gereken bu siyasal partilerin küreselcilerin çıkarları doğrultusunda davranmaları niye?

                                                                                Adil Hacıömeroğlu

                                                                                13 Eylül 2023